نوسانات قیمت دلار به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های اقتصادی جامعه تبدیل شده است. اکنون این پرسش مطرح است که تا پایان سال ۱۴۰۳، دلار به کدام سمت حرکت خواهد کرد؟
قیمت دلار در اولین روز آبان‌ماه در محدوده ۶۵,۵۰۰ تومان قرار دارد. از ابتدای سال تاکنون، حدودا ۹ درصد رشد کرده و نسبت به کمترین قیمت هفت ماه گذشته که در مردادماه به ۵۷,۵۰۰ تومان رسیده بود، حدودا ۱۴ درصد افزایش یافته است.
همان‌طور‌که مشخص است، ضریب رشد سه ماه گذشته نسبت به هفت ماه گذشته سریع‌تر بوده و هرگاه چنین اتفاقی رخ می‌دهد، جامعه نگران رشدهای بیشتر و سریع‌تر می‌شود.
تنش‌های منطقه‌ای و انتخابات آمریکا‌ست
مهم‌ترین عاملی که درحالحاضر باعث ایجاد دیدگاه صعودی نسبت به نرخ دلار شده، تنش‌های منطقه‌ای و انتخابات آمریکا‌ست.
انتظارات احتمالا مهم‌ترین چالش بانک مرکزی در ماه‌های آینده خواهد بود. تا کمتر از 10 روز به انتخابات آمریکا باقی مانده است؛ انتخاباتی که می‌تواند بر انتظارات جامعه تأثیرگذار باشد.
اگر نتیجه انتخابات به‌نفع دونالد ترامپ باشد، این امر می‌تواند انتظارات را تشدید کرده و موجب افزایش بیشتر نرخ دلار شود.
در آبان ۹۵، زمانی که دونالد ترامپ در انتخابات پیروز شد، نرخ دلار در نزدیک به ۱۳ ماه آینده، نزدیک به ۱۵ درصد رشد داشت.
سپس از دی‌ماه ۱۳۹۶، با کاهش نرخ بهره در شش ماه دوم سال و با وجود انباشت نقدینگی در سه سال گذشته، نرخ دلار شروع به افزایش کرد و در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ با خروج آمریکا از برجام، افزایش نرخ دلار تشدید یافت.
حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا در ۱۳ ماه ابتدایی ریاست‌جمهوری ترامپ نرخ دلار افزایش نیافته بود؟
اولین مسئله، سیاست‌های پولی و مالی انقباضی دولت وقت بود. در آن سال‌ها، رشد نقدینگی کنترل شده و نرخ‌های بهره بالا بود و همچنین دولت با فروش نفت، تقاضای دلار را پاسخ می‌داد.
درحالحاضر نیز شرایط مشابهی وجود دارد. بانک مرکزی با سیاست‌های کنترلی ترازنامه بانکها توانسته است نقدینگی را کنترل کند و سیاست انقباضی که شاید در جهان بی‌سابقه باشد را اجرا کند.
بنابراین، بانک مرکزی درحالحاضر سیاست انقباضی حتی شدید‌تری را نسبت به آن سال‌ها اعمال می‌کند و نرخ بهره را نیز بالا نگه داشته است.
با توجه به اینکه تزریق پول از سمت بانک مرکزی کم است و هزینه‌های دولت هم انقباضی بوده، پول بین‌بانکی محدود شده و همین امر باعث می‌شود که نرخ بهره بالا بماند.
اگر دولت بخواهد در ادامه سال کسری بودجه را با انتشار اوراق جبران کند، باید نرخ بهره را در سطوح بالا نگه دارد.
همچنین باید توجه داشت که درحالحاضر نسبت پول به شبه‌پول در سطح بالایی قرار دارد که نشان‌دهنده انتظارات بالای جامعه نسبت به اتفاقات سیاسی است.
به همین دلیل، بعید است که با توجه به انتظارات بالا، نرخ بهره کاهش معنا‌داری یابد تا زمانی که تنش‌ها فروکش کنند.
نکته دوم، شناخت بیشتر جامعه از سیاست‌های ترامپ است.
در ۱۳ ماه نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، شناخت چندانی از او و سیاست‌هایش وجود نداشت؛ اما درحالحاضر، با توجه به ذهنیت موجود نسبت به او و رویکردهایش، انتظارات جامعه نیز افزایش یافته است.
با‌این‌حال، با توجه به نکات مطرح‌‌شده در بالا و سیاست‌های انقباضی دولت، می‌توان انتظار داشت که این انتظارات کنترل شود.
اگر رقیب او نیز پیروز شود، انتظارات کمی کاهش خواهد یافت، اما همچنان تنش‌های منطقه‌ای این انتظارات را در سطح بالا نگه خواهد داشت.
ذخایر خارجی بانک مرکزی
عامل اصلی دیگری که می‌تواند به کنترل قیمت دلار کمک کند، ذخایر خارجی بانک مرکزی است.
با توجه به رشد این منابع، طبق آخرین آمار بانک مرکزی از اسفند ۱۴۰۲ تا مرداد ۱۴۰۳ حدودا ۱۴ درصد رشد داشته است.
بانک مرکزی با این منابع می‌تواند نیاز ارزی را تأمین کرده و نرخ دلار را کنترل کند.
اما با توجه به ریسک‌های موجود و نااطمینانی از شرایط آینده، بعید است بانک مرکزی تمام منابع را صرف ثابت نگه‌‌داشتن نرخ دلار کند.
در مجموع، با توجه به سیاست‌های انقباضی و منابع خارجی بانک مرکزی، حتی در صورت روی کار آمدن ترامپ، بانک مرکزی توانایی کنترل نرخ دلار تا پایان سال را خواهد داشت و نباید شاهد افزایش‌های شدید باشیم، مگر اینکه سطح تنش‌های سیاسی افزایش یابد.
همچنین، در صورت کاهش قیمت یا محدود‌شدن فروش نفت به دلیل تحریم‌های احتمالی، می‌توان انتظار داشت که نرخ دلار در سال آینده افزایش یابد.
اما همچنان که گفته شد، در شرایط فعلی، بانک مرکزی با توجه به موجودی ذخایر خارجی توانایی کنترل بازار تا پایان سال را دارد.
از سوی دیگر، نرخ دلار از ارزش واقعی خود عقب‌تر است و با وجود تورم بالای ۳۰ درصد، هر‌چه فاصله بین رشد دلار و تورم بیشتر شود، در صورت وقوع شوک‌های سیاسی و اقتصادی، نرخ دلار با شدت بیشتری افزایش خواهد یافت.
بنابراین، بهتر است بانک مرکزی اجازه دهد نرخ دلار با سرعت کمتری نسبت به تورم رشد کند.
در غیر این صورت، هم این فاصله بیشتر خواهد شد و هم منابع بانک مرکزی برای حفظ ثبات نرخ ارز در شرایط کنونی هدر خواهد رفت.
با توجه به رویکردهای اخیر بانک مرکزی، انتظار می‌رود نرخ دلار تا پایان سال کمتر از نرخ تورم افزایش یابد.
