تک‌نرخی شدن ارز در ایران به دلایل مختلفی ممکن است به نتیجه نرسد. این دلایل شامل عوامل اقتصادی، سیاسی و مدیریتی است.
به گزارش بنکر (Banker)، در ادامه به برخی از مهم‌ترین موانع اشاره می‌کنم:
۱. مشکلات ساختاری در اقتصاد
- وابستگی به درآمد نفتی: اقتصاد ایران تا حد زیادی به صادرات نفت و گاز وابسته است. نوسانات قیمت نفت در بازار جهانی باعث می‌شود که درآمد ارزی دولت دچار نوسان شود و امکان مدیریت نرخ ثابت ارز را دشوار کند.
- تورم بالا: وجود تورم مزمن در ایران باعث می‌شود که تعیین یک نرخ ثابت و پایدار برای ارز دشوار باشد، چرا که تفاوت بین ارزش ریال و ارزش واقعی آن در بازار آزاد بیشتر می‌شود.
۲. فشارهای خارجی و تحریم‌ها
- تحریم‌های اقتصادی: تحریم‌های بین‌المللی دسترسی ایران به منابع ارزی و شبکه بانکی جهانی را محدود کرده است. این امر باعث کاهش ذخایر ارزی کشور و در نتیجه دشواری در مدیریت نرخ ارز می‌شود.
- بی‌ثباتی منابع ارزی: تحریم‌ها ورود ارز خارجی به کشور را کاهش داده و تقاضا برای ارز در داخل کشور افزایش یافته است.
۳. ناتوانی در کنترل بازار آزاد
- وجود بازار موازی (بازار آزاد): تفاوت قابل‌توجه بین نرخ رسمی و نرخ بازار آزاد باعث می‌شود افراد و شرکت‌ها به سمت بازار آزاد تمایل پیدا کنند. کنترل کامل این بازار به دلیل گستردگی و تنوع بازیگران آن دشوار است.
- سفته‌بازی و فساد: در سیستم چندنرخی، افراد و گروه‌ها از تفاوت بین نرخ‌های ارز سوءاستفاده می‌کنند که این امر به تقویت بازار سیاه منجر می‌شود.
۴. نیاز دولت به درآمدهای ارزی
- فروش ارز دولتی برای تأمین بودجه: دولت‌ها گاهی به دلیل نیاز به درآمدهای بیشتر، از اختلاف نرخ ارز رسمی و آزاد بهره‌برداری می‌کنند و این سیاست با تک‌نرخی شدن ارز سازگار نیست.
- یارانه پنهان: دولت برای واردات کالاهای اساسی نرخ ارز ترجیحی را ارائه می‌دهد تا فشار بر مردم کمتر شود. حذف این نرخ ترجیحی می‌تواند باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی و ایجاد نارضایتی اجتماعی شود.
۵. ریسک‌های سیاسی و اجتماعی
- عدم تحمل شوک اقتصادی: تک‌نرخی شدن ارز معمولاً با حذف یارانه‌ها و افزایش قیمت‌ها همراه است. این امر ممکن است منجر به اعتراضات اجتماعی و بی‌ثباتی سیاسی شود.
- عدم اعتماد عمومی: بی‌اعتمادی به سیاست‌های دولت در مدیریت اقتصادی باعث می‌شود جامعه نگران پیامدهای تک‌نرخی شدن ارز باشد.
۶. ضعف در سیاست‌گذاری اقتصادی
- نبود هماهنگی بین دستگاه‌ها: سیاست‌گذاری ناکارآمد و نبود هماهنگی میان بانک مرکزی، دولت و سایر نهادها می‌تواند مانع از اجرای موفق سیاست تک‌نرخی شدن ارز شود.
- کمبود ذخایر ارزی کافی: برای حمایت از یک نرخ ارز واحد و پایدار، نیاز به ذخایر ارزی قوی است که ایران به دلیل شرایط تحریمی و سایر عوامل با آن مواجه نیست.
نتیجه‌گیری
تک‌نرخی شدن ارز نیازمند یک اصلاح ساختاری عمیق در اقتصاد، کاهش تورم، تقویت ذخایر ارزی و ایجاد اعتماد در جامعه است. همچنین، رفع تحریم‌ها و دسترسی ایران به منابع ارزی بین‌المللی نقش کلیدی در اجرای این سیاست خواهد داشت. در غیر این صورت، خطر شکست و پیامدهای منفی اقتصادی و اجتماعی تک‌نرخی شدن ارز بیشتر از مزایای آن خواهد بود.
